Tên di sản : Đền thờ - Mộ Tống Duy Tân

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 75/VHQĐ

Giới thiệu

Đền thờ Tống Duy Tân:

Thực chất đây là Từ đường (Nhà thờ) của dòng họ Tống ở Bồng Trung. Nhưng từ khi Tống Duy Tân mất được dòng họ đưa thờ chính thức ở đây, cho nên từ đó đến nay, người trong họ và nhân dân trong vùng vẫn quen gọi là đền thờ cụ Tống Duy Tân hay nhà thờ cụ Tống.

Về cấu trúc ngôi đền thờ (nhà thờ) này theo kiểu dân dụng thông thường ở nông thôn. Nhà thờ không có hậu cung, chỉ có 3 gian nhà gỗ, các vì kèo không có chạm trổ, trang trí gì đặc biệt. Tất cả đều được đục trơn.

Lòng nhà rộng 4,60m; dài 9,20m. Hiên rộng 2,20m; dài 9,20m. Sân nhà thờ rộng 7,92m; dài 8,5m nhìn giống sân vuông. Mặt sân lát bằng gạch bát.

Ở gian chính giữa: Một bệ thờ kê sát tường (rộng 1,45m; dài 2m) để thờ các vị thủy tổ họ Tống (vốn gốc là họ Nguyễn triều, ở Gia Miêu, Hà Trung).

Hai bên trái của đền thờ là hai bệ thờ hàng Văn (bên phải) và hàng võ (bên trái). Cạnh bệ thờ hàng quan võ là bệ thờ cụ Tống Duy Tân (dài 2,1m; rộng 0,83m).

Hiện vật gồm hai cây đèn gỗ loại lớn, hai đài nước cúng, một bát hương gốm, một chúc thư (bằng gỗ để làm giá đọc văn tế), 1 hộp gỗ đựng đạo sắc (nhưng không còn sắc), 1 ngai thờ, 1 mâm bồng gỗ vuông, 2 bia đá (nhỏ cao 0,80m; rộng 0,40m; lớn cao 1,3m, rộng 0,58m và được dựng từ thời Tự Đức) nhưng chữ đã bị mờ nên không dập và chép dịch được. Hai tấm bia này, chủ yếu nói về lai lịch họ Tống và việc công đức làm nhà thờ họ. Ở nhà thờ, còn 4 bức đại tự, 1 cửa võng chạm khắc đẹp.

Mộ Tống Duy Tân:

Sau khi Tống Duy Tân bị hành hình tại tỉnh lỵ Thanh Hóa (15/10/1892), đầu và thi hài được con cháu họ hàng và các con cháu học trò, sĩ phu yêu nước cất dấu ở Phủ Cốc rồi đưa về chôn cất tại làng Phong Mục, gần ngã Ba Bông. Về sau, khi yên hàn con cháu họ hàng mới chuyển phần mộ từ Phong Mục về gò bãi phía Tây làng. Hiện nay, phần mộ của cụ Tống được giữ nguyên trạng ở ngay trước sân trường cấp III Tống Duy Tân (Vĩnh Lộc).

Mộ được xây dựng bằng chất liệu gạch, xi măng và vữa tam hợp. Mỗi chiều rộng trên 5m (xây vuông). Mộ xây theo kiểu giật cấp, có 5 cấp, từ nề đến đỉnh cao 2,50m. Trước mộ có 1 tấm bia, chữ đã mờ không đọc được.

Hàng năm, trường cấp III, nhân dân và chính quyền xã Vĩnh Tân vẫn chăm sóc và hương khói Đền. Đối với phần mộ của bậc chí sĩ anh hùng của quê hương, đất nước.

Nhà ở Tống Duy Tân:

Ngôi nhà vị Danh nhân của tỉnh Thanh và đất nước – một nhà yêu nước vĩ đại ở cuối thế kỉ XIX tại quê hương Bồng Trung, Vĩnh Tân, Vĩnh Lộc vẫn còn. Đây là ngôi nhà mà nhà yêu nước Tống Duy Tân sinh ra và lớn lên ở đó.

Ngôi nhà này ở sát cạnh nhà thờ họ Tống (tường sát tường, sân sát sân). Con cháu vẫn giữ nguyên nếp nhà để bảo lưu, giữ gìn một kỉ niệm về một người anh hùng của dòng họ, của làng, của đất nước.

Ngôi nhà gỗ có 4 gian, kiến trúc dân dụng thông thường ở nông thôn thường gặp. Tuy nhà đã được tu sửa nhiều lần (như đảo ngói, thay rui mè, cửa bức bậc cũ bằng cửa pano…), nhưng các vì kèo gỗ, quá giang, khâu đầu, thượng lương, cột hiên sau, cột chính trong nhà vẫn còn nguyên vẹn như trước kia.

Như vậy, nếu chỉ tính từ năm sinh Tống Duy Tân (1837) cho đến nay thì ngôi nhà cũng đã có tuổi thọ là 161 năm.

Diện tích ngôi nhà rộng 4,05m; hiên 1,69m; dài 10,1m. Sân rộng 4,67m; dài 8,55m. Mái lợp bằng ngói mũi thông thường.

Hiện vật ở trong ngôi nhà Tống Duy Tân còn 1 ban thờ gỗ ở gian giữa. Trên bàn thờ có ảnh cụ Tống Duy Tân, 1 ngai thờ, 2 cây đèn đồng, 1 lư hương đồng cổ loại lớn, 1 hộp đựng sắc, 1 bức đai tự treo ở gian giữa trên bàn thờ với nội dung “Đại khoa đắc nhân”, 1 đôi câu đối bằng gỗ.

Riêng về ảnh – có thể nói là một hiện vật vô cùng có giá trị mà địa phương và dòng họ mới sưu tầm được ở gia đình cụ Hoàng Bật Đạt – một lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa Ba Đình. Sau khi cụ Tống Duy Tân bị hành hình, gia đình cụ Hoàng Bật Đạt đã cất dấu ảnh cụ cho đến ngày hôm nay mới trao lại cho dòng họ Tống ở Bồng Trung vì cụ Hoàng Bật Đạt dặn con cháu không được tiết lộ ảnh ra ngoài sau khi cụ Tống mất. Có lẽ, vì vậy mà đến bây giờ, việc trao ảnh cho con cháu cụ Tống mới được thực hiện. Nếu chính xác là ảnh cụ Tống thì đó là một bức ảnh vô giá ghi lại được hình ảnh thật của vị anh hùng tiên liệt của đất nước, quê hương. Tất nhiên còn phải xác minh việc này.

Với sự tồn tại ngôi nhà xưa của cụ Tống và với những hiện vật còn ở đây đã là vô cùng quý giá và ý nghĩa cần được bảo lưu, công nhận để phát huy tác dụng.